De ondernemingszin van Jan Bom

Als we het onvolprezen Turbo-Dambase van Klaas Bor er op naslaan en zijn aan het grasduinen naar partijen van Jan Bom, dan worden er zo'n slordige 800 voorgeschoteld. Keuze genoeg dus en alleszins gerechtvaardigd om nog een 2e rubriek te wijden aan deze 85 jarige dammer, die begin maart overleed. Maar omdat er zoveel materiaal voorhanden was, is het aan de andere kant ook weer niet gemakkelijk om een juiste selectie te maken. Hulp daarbij van buitenaf was daarom wel-kom. Daarover had ik vorige week al melding gemaakt.

Allereerst ga ik met u dik veertig jaar terug in de tijd naar het wereldkampioenschap in 1960. Dit WK werd een dubbelrondig toernooi en afgewerkt op maar liefs 22 plaatsen in Nederland. Winnaar werd de toen 20-jarige Wjatsjeslaw Tsjegolev, met een score van 42 uit 26 partijen. Hij werd op de voet gevolgd door Baba Sy met een achterstand van slechts één punt. Met een gemiddelde van één (26 uit 26 dus) deelde Jan Bom de 6/7e plaats met Hagenaar Freek Gordijn.

In die tijd ontstond er een partij, die later als legendarisch werd beschouwd:

Natuurlijk is de witte stelling superieur en dreigt Bom met 37-31 de hele stelling op te blazen. De thans (Russische) Amerikaan probeerde het centrumblok wat uit zijn voegen te laten raken middels het ruiltje 35. ...20-24 36.29x20 15x24 en zal vervolgens iets moeten doen aan de dreiging 24-29 etc. Dat deed wit dan ook zeker en verraste zijn tegenstander met 37.23-18!! Het terugslaan via 22x13 speelt wit in de kaart door het onvervalste 36-31 27x36 en 28-22! Koeperman koos daarom eieren voor zijn geld en nam de minst "schadelijke" 37. ...12x23 38.28x30 9-13 39.32-28 7-12 40.37-32 12-18 41.34-29 4-10 42.28-23???? Aangewezen is 42.30-25. Er resteert zwart dan slechts 14-19 maar loopt dan na 39-34 en 34-30 helemaal stuk. Met een plus één op zak werd Bom door de (toen al) sluwe vos alsnog hardhandig van het bord gemept:
42. ...14-20 43.23x12 17x8 44.26x28???? Koeperman sloeg in alle consternatie ook nog eens verkeerd, want de weg naar veld 40 was al vrij gemaakt!!! Maar ondanks deze miskleun was het binnenhalen van de volle buit toch alleen maar een kwestie van tijd: 44. ...20-25 45. 32x21 25x34 46.21-17 10-14 47.36-31 14-19 48.31-27 8-12 49.17x8 13x2 50.47-42 19-24 51.42-38 6-11 52.38-32 11-17 53.33-28 24-29 54.27-22! en gedesillusioneerd gaf Bom op.

We schrijven 1967 en ik citeer enkele regels van Piet Roozenburg uit "Het Damspel", mei 1967. De oud wereldkampioen dacht dat hij bij de prijsuitreiking verkeerd zat. Aan de ene kant van hem de toen 17 jarige Ton Sijbrands en aan de andere Harm Wiersma, die nog maar 13 lentes oud was. Hij meende bij het jeugd NK in hotel Nieland te zijn beland. Maar nee, het was echt het NK senioren. Sijbrands werd eerste, Roozenburg tweede en Wiersma, die het jaar daarvoor jeugdkampioen van Nederland was geworden, haalde het brons binnen.

Roozenburg roemde destijds vooral dit natuurtalent uit Friesland, die voor hem de grote verrassing van het toernooi was. Het spel was weloverwogen van opzet, heerlijk fris en pril. En ten tijde van moeilijke ogenblikken sloeg hij zich als een stoere Fries manmoedig door het zware deel van de wedstrijd heen. Een van die moeilijke momenten was tegen good old Jan Bom, die hem zijn 2e nederlaag bezorgde. De eerste was tegen Ton Sijbrands. Maar daar bleef het dan ook bij:

Wits laatste zet lijkt mij niet de sterkste. Gevoelsmatig zou ik eerst 40 naar veld 34 dirigeren en dan een keertje de opbouw 49-43 etc. Bom ruilde 28. ...18-22 29.27x18 13x22 natuurlijk bedoeld om het witte centrum te ontkrachten.
30. 44-39 3-8 31.48-42 8-12! Het moment supreme. Wit zou nu 32.39-34 kunnen overwegen. Het ruiltje 32. ... 21-27 33.32x21 16x27 is dan verhinderd door de actie 34.25-20 14x25 36.38-32 etc. met dam. Ook mag 32. ...9-14 niet opgespeeld worden door het verraderlijke 33.34-29 15-20 (of?) en nu 34.28-23 19x48 35.30x8 12x3 36.34-30 48x30 37.35x4 etc.

Blijft dus weinig over voor zwart. Het lijkt erop dat 32. ...12-18 gerechtvaardigd is, maar ook daarbij kunnen de nodige vraagtekens worden bij gezet. Een variantje: 33.42-37 21-26, want op 33.18-23 34.37-31 en op 33. ...22-28 34.49-43 18-23 (9-13? 35.34-29 15-20 36.43-39!) 35.34-29 23x34 36.40x20 15x24 en 37.43-39. Maar Wiersma sloeg een andere weg in en koos voor: 32.42-37 21-27 33.32x21 16x27 wit mag zich nu vooral niet laten verleiden tot 34..37-32 27-31 en 35.32-27 i.v.m. de gemene plakker 35. ...19-23 36.27x20 15x24 37.30x19 14x34 etc.

Een aardige zet zou wel 34.39-34 zijn geweest. Immers, er dreigt 25-20 14x25 38-32 etc. met dam. Op 34. ...15-20 is natuurlijk 35.28-23 19x39 en 36.30x19 afdoende, terwijl op 34. ...9-13 weer 34-29 komt met op 15-20 28-23! 19x39 30x8 12x3 en 40-34 met dam. Wiersma kwam echter met 34.49-43?? en schrok zich te pletter toen Bom 34. ...24-29 35.33x4 22x31 liet volgen, met de dreiging 31-36 en een vrije doorloop naar dam. De Fries probeerde nog 36.4-18 12x23 37.25-20 14x34 38.40x18 maar met een minschijf was hij verder kansloos, temeer daar er nog een 2e geofferd moest worden: 38. ...10-14 39.35-30 want de directe doorloop 18-13 wordt onmiddellijk afgestraft door 14-19 13x24 en 5-10! 39. ...31-36 40.30-24 36-41 41.18-13 41-47 wit moet nu een 2e schijf prijsgeven omdat op direct 42.13-8 15-20 43.24x1505-10 15x4 47-36 4x31 36x2 de definitieve nekslag betekent.

42.24-19 14x23 43.13- 8 23-28 44.8-2 omdat op 8-3 niet alleen 27-32, maar ook het grappige 28-33 winnend is. 44. ...28-32 45.39-34 32-37 46.2-8 want de damafname zet geen zoden aan de dijk. 46. ...17-22 47.8-2 22-28 48.2-11 28-32 49.11-2 27-31 en zwart won.

Agenda

5 diverse lokaties, halve finale NK junioren en aspiranten; 5-13 Grenada, int. Toernooi; 5 KNDB-beker, 1e ronde 6Arleuc, open int. Toernooi. Info: J.P.Plantin, 00 33 27809579 11-23 Salou(Spanje) damvakantie. Info: A.Presman, 055-8440824 of 0627235357; 19 KNDB beker, 2e ronde; 23 Vorden, damnacht. Info: H.Ruesink, 030 - 6342737; 24-26 NK pupillen, NK meisjes; 26-30 Emlawa(Polen), EK voor 50+ plussers; 26 Rheden, training NST/CJT; 27 Rheden, training NTT/CAT; 29/5 - 2/6 Deventer, RABO-toernooi. Info R.Hendriks, 0570-562883; 30/55 - 3/6 Ellecom, NK visueel gehandicapten.

(W)aard-igheidje

De afsluiting van vorige week was een fantastische combinatie uit het kampioenschap van Nederland 1966 tussen Jan Bom (met wit) en Ruud Palmer:

De afsluiting van deze rubriek is weer een kleintje, een miniatuurtje. Hoe wint wit in 5 zetten?