De komiek onder de dammers...

Vorige week overleed op 83-jarige leeftijd in Boston zevenvoudig wereldkampioen Iser Koeperman. Deze alom geliefde werelddammer was van oorsprong Oekraïner, geboren in de hoofdstad Kiev. Hij was tussen 1958 en 1974 zeven keer de beste dammer ter wereld. Hij was meerdere keren kampioen van de Sovjetunie. Koeperman verliet Kiev in 1977 en reisde via Italië naar de Verenigde Staten. Hij werd vervolgens een aantal keren Amerikaans kampioen. In 1965 won hij het Europees kampioenschap.

Zijn eerste wereldkampioenschap veroverde Koeperman in 1958, in Den Haag. Hij was destijds de eerste speler uit de Sovjetunie die naar het westen kwam. In 1974 werd hij voor de laatste keer tot ‘s werelds beste gekroond. Dat was wel een papieren, omdat de match toen niet doorging. Opvallend bij dit alles is dat de Amerikaanse Rus nooit wereldkampioen is geworden bij toernooien, maar wel bij matches.

Koeperman schreef ook veel over de damsport. Talloos zijn de damboeken die in de loop der jaren van zijn hand verschenen zijn, vooral langs combinatieve wegen. Ook gaf hij veel simultaans. Vooral als hij in Nederlands was. Daarbij vermaakte hij het publiek altijd kostelijk. De man bezat veel humor en wist het publiek te boeien, niet alleen met zijn simultaans, maar ook met zijn half Duits, half Russische woorden had hij met het publiek al snel kontakt. Talloos zijn de voorvallen, die hij op en sappige manier uitbracht en zo uit zijn mouw schudde. Zelf heb ik hem diverse malen ontmoet en gesproken en vond het altijd een aimabel mens!

Bij simultaans liet hij tussendoor veel komische fragmenten zien aan het dammend publiek. Bij één daarvan, ik weet het nog als de dag van gisteren, werd ik zelfs bij de neus genomen. Ik vermaakte me die dag kostelijk. Ik doel op onderstaande stelling:

In half Duits-half Russisch kreeg ik een schijfje in mijn handen gedrukt en vertelde daarbij dat ik die ergens op het bord moest neerzetten, zodanig dat daarna wit speelt en altijd wint. Natuurlijk was ik stom verbaasd en velen met mij. Ik maakte hem duidelijk dat dat niet kon. “Ach, mein jungen”, zo ging hij verder met een big smile en wilde een weddenschap met mij aangaan. Heb het maar niet gedaan op dat moment want had dus al een flauw vermoeden dat er iets aan de hand moest zijn. Kort daarna pakte hij de schijf op, zette die op veld 21 erbij. Kuck mal, Gharriie, want hij kon mijn voornaam niet goed uitspreken, Dies ist nun de KING, du spielst 43-38, schwarz musss nach 43 und weiss macht dan 49x38. Weisss gewinnt!! Natuurlijk grote hilariteit, maar wel lachen, gieren, brullen!

Over naar het serieuze(re) gebeuren.
Als we het onvolprezen Turbo-Dambase van Klaas Bor er op naslaan en zijn aan het grasduinen naar partijen van Iser Koeperman, dan worden er honderden partijen voorgeschoteld. Keuze genoeg dus, maar dest te moeilijker wordt het om een moie selectie te maken. Allereerst ga ik met u dik 45 jaar terug in de tijd naar het wereldkampioenschap in 1960. Dit WK werd een dubbelrondig toernooi en afgewerkt op maar liefs 22 plaatsen in Nederland. Winnaar werd de toen 20-jarige Wjatsjeslaw Tsjegolev, met een score van 42 uit 26 partijen. In die tijd ontstond er een partij, die later als legendarisch werd beschouwd:

Natuurlijk is de witte stelling superieur en dreigt Bom met 37-31 de hele stelling op te blazen. Koeperman probeerde het centrumblok wat uit zijn voegen te laten raken middels het ruiltje 35. ...20-24 36.29x20 15x24 en zal vervolgens iets moeten doen aan de dreiging 24-29 etc. Dat deed wit dan ook zeker en verraste zijn tegenstander met 37.23-18!!
Het terugslaan via 22x13 speelt wit in de kaart door het onvervalste 36-31 27x36 en 28-22! Zwart koos daarom eieren voor zijn geld en nam de minst "schadelijke" 37. ...12x23 38.28x30 9-13 39.32-28 7-12 40.37-32 12-18 41.34-29 4-10 42.28-23???? Aangewezen is 42.30-25. Er resteert zwart dan slechts 14-19 maar loopt dan na 39-34 en 34-30 helemaal stuk.
Met een plus één op zak werd Bom door de (toen al) sluwe vos alsnog hardhandig van het bord gemept: 42. ...14-20 43.23x12 17x8 44.26x28???? Koeperman sloeg in alle consternatie ook nog eens verkeerd, want de weg naar veld 40 was al vrij gemaakt!!! Maar ondanks deze miskleun was het binnenhalen van de volle buit toch alleen maar een kwestie van tijd: 44. ...20-25 45. 32x21 25x34 46.21-17 10-14 47.36-31 14-19 48.31-27 8-12 49.17x8 13x2 50.47-42 19-24 51.42-38 6-11 52.38-32 11-17 53.33-28 24-29 54.27-22! en gedesillusioneerd gaf Bom op.

Uit het WK 1960 de fraaie partij van “Koep” tegen de evenzo legendarische Baba Sy:

Vanuit deze rustige positie lijkt mij 33. …4-9 de aangewezen zet, maar nadat Sy 33. …13-18 speelde was het in no-time gebeurd: 34.38-32! 21-26 (op 11-16 volgt dam via 29-23 etc.) maar ook met de tekstzet wist Koeperman wel raad: 35.32-27 26x37 36.27-21 17x26 37.28x6 en na 37. …19-23 38.6-1 4-9 39.1-6 9-13 maakte Koeperman het op sublieme wijze af: 40.48-42 37x48 41.50-44 48x30 42.35x24 23x34 43.44-39 34x43 44.24-20 15x24 45.36-31 26x37 46.33-29 24x33 47.6x10!! Over en uit!

Agenda

18 diverse lokaties KNDB, nat. Competitie (prom/degr.). Info: KNDB, 026 4952309;
25 Hardinxveld/G’dam Sneldamdag. Info: H.de Hek, 0184-651059; 25 Heino damdag. Info J.F.Gerritsen, 0572-392302; Harlingen, Volharding-toernooi. Info: W.Leijenaar, 0517-433588;
25 Den haag, jubileumtoernooi 100 jaar RDG/DIO. Info: F.L.v.d.Velde, 070-3689732; Den Haag, NK g-dammen. Info: F.Versteeg, 070-3913898

(W)aard-igheidje

Oplossing van de opgave van vorige week.

En de nieuwe opgave. Hoe laat wit in dit fragment sporen van vuurwerk na?